Το σωματείο «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΚΥΘΡΕΑ» ιδρύθηκε το 1976, δύο χρόνια μετά την τουρκική εισβολή.
Κύριος σκοπός της ίδρυσης του ήταν η διατήρηση ζωντανής και ακέραιας της μνήμης της τουρκοκατεχόμενης κωμοπολής μας, που θα εξέτρεφε και θα κρατούσε ζωντανή τη φλόγα του πόθου της επιστροφής μας, όταν θα ερχόταν το ευλογημένο από τον θεό «νόστιμον ήμαρ» (Ομήρου Οδύσσεια, α9), δηλαδή η ημέρα του νόστου, η ημέρα της επιστροφής.
Στα 37 χρόνια της ζωής του το Σωματείο μας κράτησε μια εθνική και υγιή πολιτική γραμμή και κατεύθυνση. Aυτό σημαίνει ότι κύριο μέλημά μας ήταν να παρακολουθούμε την πορεία του εθνικού μας θέματος και να παίρνουμε θέση για κάθε φάση του, θετική ή αρνητική, ανάλογα με τις εξελίξεις, με το ενδιαφέρον μας να εστιάζεται στην επίλυση του Κυπριακού με βάση τις διεθνώς παραδεκτές πολιτικές και ηθικές αρχές, που διέπουν την πολιτική ζωή όλων των δημοκρατικών κρατών.
Σημαίνει ακόμα ότι ως Διοικητικό Συμβούλιο του Σωματείου δεν ανεβήκαμε ποτέ στο άρμα κανενός κόμματος, έστω και αν τα μέλη του Δ.Σ. όπως και τα μέλη του Σωματείου συμπαθούσαν ένα κόμμα ή ακόμα ήταν και μέλη του. Έτσι δεν υπήρξαμε ποτέ κομματικοποιημένοι, αλλά πολιτικοποιημένοι, με το ορθό νόημα του όρου (δηλαδή συμμετείχαμε στα κοινά, στην όλη πολιτική ζωή του τόπου για το κοινό καλό’ αντίθετα κόμμα σημαίνει μέρος του όλου φάσματος της αρχαίας πόλεως – κράτους).
H μη κομματικοποίησή μας μάς επέτρεπε να έχουμε καλή και γόνιμη συνεργασία με όλους τους προέδρους και τις κυβερνήσεις της Κύπρου. Με τις ορθές πολιτικές αποφάσεις συμφωνούσαμε, ενώ με αποφάσεις με τις οποίες διαφωνούσαμε εκφράζαμε την αποδοκιμασία μας ελεύθερα, όποιος και όποια, πρόεδρος και κυβέρνηση, και να ήταν στην εξουσία.
Οι κυριότερες δράσεις του Σωματείου «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΚΥΘΡΕΑ» όλα αυτά τα χρόνια της συνεχιζόμενης κατοχής ήταν η έκδοση του ομώνυμου περιοδικού, τα θρησκευτικά μνημόσυνα, οι συνεστιάσεις και οι πορείες.
Το περιοδικό «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΚΥΘΡΕΑ» είναι, ας πούμε, το εκφραστικό όργανο του προσφυγικού μας σωματείου. Aπό τις σελίδες των άνω των 100 εκδοθέντων τευχών του πέρασαν συνεργασίες εθνικού, ιστορικού, πολιτιστικού και λαογραφικού περιεχομένου, που ανήκαν και σε Κυθρεώτες και σε μη Κυθρεώτες, φίλους της Κυθρέας και του περιοδικού μας, και κάποτε και σε Ελλαδίτες.
Τα θρησκευτικά μνημόσυνα, που τα τελούμε ετήσια, είναι μνημόσυνα όσων μαχίμων ανδρών έπεσαν ηρωικά στα πεδία των μαχών κατά την τουρκική εισβολή το καλοκαίρι του 1974 ή συνελήφθησαν και εκτελέστηκαν «έν ψυχρώ». Επίσης μνημονεύουμε ανελλιπώς και τους αμάχους που εκτελέστηκαν με ανάλογο τρόπο, καθώς και τους Κυθρεώτες που πέθαναν κατά τη διάρκεια των πικρών χρόνων της προσφυγιάς.
Οι συνεστιάσεις γίνονταν με συμμετοχή κυρίως Κυθρεωτών, αλλά και άλλων φίλων μας, και χάριζαν σε όλους τη χαρά και την ευχαρίστηση από τη συνεύρεση και τη συνεστίαση πολλών συγχωριανών.
Αυτή η επικοινωνία μεταξύ μας ανανέωνε τη μνήμη του ενός προς τον άλλο και μας ενίσχυε την πεποίθηση ότι θα βρεθούμε κάποτε και στην Κυθρέα για να κάνουμε εκεί, ίσως στον Κεφαλόβρυσο, την πανηγυρική συνεστίαση του γυρισμού…
Είναι προφανές ότι το περιοδικό συντήρησε και συντηρεί στο μέτρο του δυνατού, την ιστορική, λαογραφική και πολιτιστική μνήμη της κατεχόμενης κωμόπολής μας.
Τα θρησκευτικά μνημόσυνα των νεκρών μας, πέρα από την όποια βοήθεια που προσφέρουν στην ανάπαυση των ψυχών τους, συντηρούν και τη δική μας μνήμη προς αυτούς, προς τους οποίους έχουμε το ηθικό χρέος να τους θυμόμαστε. Το πρώτο ετήσιο εθνικό μνημόσυνο των σφαγιασθέντων και πεσόντων της περιοχής Κυθρέας τελέστηκε στι 31.8.1975 εις τον ιερό ναό Ευαγγελιστρίας Παλουριώτισσας με ομιλητή τον Υπουργό Συγκοινωνιών και Έργων μ. Γεώργιο Τομπάζο.
Τέλος οι πορείες που κάναμε (από την εκκλησία της Παναγίας Ευαγγελίστριας στην Παλουριώτισσα μέχρι το οδόφραγμα της Μιας Μηλιάς) είχαν εθνικό και συμβολικό χαρακτήρα: Θέλαμε να εκφράσουμε στη συμβολική μας εκδήλωση τον ασίγαστο πόθο μας για επιστροφή στη γενέθλια γη μας.
Όλες οι πιο πάνω δράσεις συντήρησαν και συντηρούν μέχρι σήμερα τη νοσταλγία του γυρισμού μας στη γενέτειρα Κυθρέα. Αυτή η νοσταλγία ως άλγος νόστου, δηλαδή πόνος (ξεριζωμού και πόθος) γυρισμού θα μας κρατήσει σε εγρήγορση μέχρι να έλθει η ευλογημένη από τον Θεό εκείνη ημέρα.